Józef Chełmowski

Józef Chełmowski urodził się 26 lutego 1934 roku w Brusach- Jagliach. Miał dwóch braci i dwie siostry. Był najmłodszym dzieckiem spośród pięciorga rodzeństwa. Kiedy dorósł, pozostał w domu rodzinnym i zajął się gospodarowaniem na roli. W 1941 roku rozpoczął naukę w miejscowej, wówczas niemieckiej, szkole podstawowej w Brusach. Po zakończeniu   II wojny światowej kontynuował naukę już w szkole polskiej. Po ukończeniu edukacji podstawowej, krótko pracował jako robotnik na kolei, a w roku 1948 wyjechał na pół roku do pracy na Śląsk. Po powrocie ponownie zatrudnił się na kolei. Po odbyciu służby wojskowej i powrocie do Brus pracował m.in. w przedsiębiorstwie drogowym, w kinie w Brusach, w przedsiębiorstwie „Las”, wreszcie znów, tym razem na stałe, wrócił do pracy na kolei. W końcu lat 70. zajął się wyłącznie prowadzeniem indywidualnego gospodarstwa rolnego po swoich rodzicach.  Z żoną Jadwigą, z którą wziął ślub w 1959 roku, dochował się dwóch córek i siedmioro wnucząt.

Artyzm Józefa Chełmowskiego wymyka się wszelkim kanonom, a w swojej twórczości czerpał z bogactwa spuścizny kulturowej Pomorza, głęboko zakorzenionej w chrześcijańskim systemie wartości. Artysta stworzył swoistą ekspozycję wynikającą z jego religijności, światopoglądu i własnego systemu wartości oraz z wpojonych zasad moralnych.

Józef Chełmowski zajął się twórczością artystyczną w wieku 40 lat. W 1972 roku po raz pierwszy Jego rzeźby eksponowane zostały na wystawie „Rzeźby ludowej Polski Północnej” w Sopocie. Pierwszą indywidualną wystawę zorganizowało, w 1986 roku, Biuro Wystaw Artystycznych w Bydgoszczy. Odtąd uczestniczył w wielu ważnych wydarzeniach kulturalnych. Na przestrzeni minionych lat miał wiele indywidualnych i zbiorowych wystaw w Polsce i za granicą. Dziś Jego dzieła znajdują się w zbiorach prywatnych kolekcjonerów, m. in.: w Polsce, Francji, Niemczech i Szwecji. Są też ozdobą wielu kolekcji muzealnych w Polsce i w Stanach Zjednoczonych. Największe zbiory znajdują się w Muzeum Zachodnio – Kaszubskim w Bytowie, Muzeum Etnograficznym w Toruniu i Muzeum Narodowym w Gdańsku. Jego prace podziwiać można także w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy i Muzeum Etnograficznym w Chojnicach. Na temat Jego oryginalnej twórczości i osobowości powstało kilka realizacji filmowych, setki artykułów prasowych, kilka prac magisterskich i wiele broszur towarzyszących Jego indywidualnym wystawom.

Prace Józefa Chełmowskiego poruszają zagadnienia filozoficzne, moralne, zawierają treści związane z ludzkim losem, dotykają regionalizmu, polityki, wydarzeń historyczno-patriotycznych i sakralnych. Jego twórczość jest pełna szczerości, wzrusza niekonwencjonalnymi pomysłami. Wypływa ze szczerego, spontanicznego spojrzenia na otaczającą rzeczywistość. Motywy i inspiracje płyną z czterech źródeł: obserwacji życia codziennego w najbliższym wiejskim otoczeniu, analizy ludzkich zachowań, oglądu tego, co wydarzyło się na świecie oraz obszaru religii i metafizyki. Józef Chełmowski pozostawił po sobie cenną kolekcję rękodzieła ludowego, w domu zaś urządził stałą wystawę w formie muzeum regionalnego. Jego prace spotkać można w wielu zakątkach zaborskiej ziemi: stacje drogi krzyżowej w kościele w Kaliszu Pomorskim, kapliczki przydrożne, w których pojawiały się nie tylko sceny religijne, ale również patriotyczne. Wykonał trzy rzeźby do Ołtarza Papieskiego w Sopocie. Był wielokrotnie doceniany i nagradzany. W 1998 roku Uchwałą Rady Miejskiej w Brusach przyznano mu tytuł Zasłużonego Obywatela Miasta i Gminy Brusy. W 2004 roku został laureatem Pomorskiej Nagrody Artystycznej w kategorii „Kultura regionalna” przyznanej przez Samorząd Województwa Pomorskiego, a w roku 2006, za wieloletnią pracę twórczą i zasługi dla kultury ludowej, został odznaczony przez Ministra Kultury srebrnym medalem Gloria Artis.

W sobotę, 6 lipca 2013 roku, po 79 latach, w dzień XV Zjazdu Kaszubów, wielki mistrz Józef Chełmowski zakończył swą artystyczną i filozoficzną podróż, pozostawiając nam świadectwo wspaniałego życia. Życia pełnego pasji, bogatego w emocje, wrażenia, niejednokrotnie wyjątkowe chwile, a zarazem życia skromnego i spokojnego w miejscu, gdzie czas się zatrzymał. .

Burmistrz Brus Witold Ossowski oraz Prezes Zrzeszenia Kaszubsko Pomorskiego w Brusach Stanisław Kobus w 2015 roku zwrócili się z wnioskiem do Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko Pomorskiego w Gdańsku o to, by rok 2017 ustanowić rokiem Józefa Chełmowskiego, wielkiego Twórcy ludowego, który nie tylko rozsławił Gminę Brusy, ale całe Kaszuby i Pomorze.
Uchwałą Rady Naczelnej Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego z dnia 21 marca 2015 roku ustalono rok 2017 Rokiem Józefa Chełmowskiego.