9 lipca br., odprowadziliśmy na miejsce wiecznego spoczynku jednego z najwybitniejszych współczesnych kaszubskich artystów ludowych, rzeźbiarza, malarza, wynalazcę i myśliciela, syna naszej Małej Ojczyzny, Krëbana - Józefa Chełmowskiego.

Wielkiego twórcę żegnało szerokie grono rodziny, przyjaciół i sympatyków. W uroczystości uczestniczyły władze samorządowe Gminy Brusy, Powiatu Chojnickiego, Województwa Pomorskiego, muzealnicy z Bytowa, Wejherowa i Chojnic. Nie zabrakło członków Zrzeszenia Kaszubsko – Pomorskiego, Bractwa Kurkowego, przedstawicieli oświaty i kultury, straży pożarnej oraz wielu zaprzyjaźnionych z Panem Józefem organizacji pozarządowych. Obecni byli także artyści ze Stowarzyszenia Twórców Ludowych i mieszkańcy Brus. Liczne poczty sztandarowe oddały hołd zmarłemu. Uroczysta msza św., której przewodniczył ks. Wojciech John, odbyła się o godzinie 10:30 w kościele parafialnym pw. Wszystkich Świętych w Brusach. Wzniosłe kazanie podczas nabożeństwa, traktujące o artyzmie i osobowości zmarłego wygłosił ks. prałat Zdzisław Wirwicki: - To, że jest tutaj nas tak wielu, świadczy o tym, jakiego człowieka żegnamy. Odszedł od nas człowiek głębokiej wiary, syn tej ziemi, który swoim życiem i pracą sławił jej piękno nie tylko w naszej ojczyźnie.

Artysta spoczął na cmentarzu parafialnym w Brusach. Mowę pożegnalną, podkreślającą jak wyjątkowym artystą ludowym był Józef Chełmowski oraz jak wielkie są jego dzieła, wygłosił Burmistrz Brus Witold Ossowski. Powiedział m. in.: - Drogi Panie Józefie, dziękujemy Tobie za to, że byłeś i zostaniesz wielkim ambasadorem naszej bruskiej ziemi i całych Kaszub. Zapewniamy Cię, że dołożymy wszelkich starań, aby pamięć po Tobie trwała, aby Twoje muzeum nadal tętniło życiem. Słowa pożegnania, ku zmarłemu i zgromadzonym, skierował także Prezes Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko – Pomorskiego w Gdańsku Łukasz Grzędzicki. Przypomniał, że wieść o śmierci Józefa Chełmowskiego, który zmarł 6 lipca – w dzień XV Międzynarodowego Zjazdu Kaszubów we Władysławowie, dotarła do uczestników zjazdu jeszcze tego samego dnia. Dyrektor Centrum Kultury i Biblioteki im. Jana Karnowskiego w Brusach Anna Orlikowska odczytała wiersz swojego autorstwa traktujący o Panu Józefie, Jego życiu i twórczości, a pani Wanda Szkulmowska ze Stowarzyszenia Twórców Ludowych zwróciła uwagę na niezwykłą wrażliwość artysty i Jego subtelne serce w kontaktach z naturą i drugim człowiekiem.

Uroczystość pogrzebową wzbogacił śpiew i gra kapeli Kaszubskiego Zespołu Folklorystycznego Krëbanë, która przypomniała – Kto Kaszubą rodem, Kaszubą zostanie. W oddali słychać było dźwięk trąbki w utworze - Cisza.

Brusy Jaglie. Tam, 26 lutego 1934 roku urodził się Józef Chełmowski. Tam, w malowniczym obejściu, pełnym rzeźb, obrazów, instrumentów muzycznych i starych przedmiotów -  mieszkał i pracował nasz wyjątkowy twórca. Jego artyzm wymyka się wszelkim kanonom, a w swojej twórczości czerpał z bogactwa spuścizny kulturowej Pomorza, głęboko zakorzenionej w chrześcijańskim systemie wartości. Artysta stworzył swoistą ekspozycję wynikającą z jego religijności, światopoglądu i własnego systemu wartości oraz z wpojonych zasad moralnych.

Józef Chełmowski zajął się twórczością artystyczną w wieku 40 lat. W 1972 roku po raz pierwszy Jego rzeźby eksponowane zostały na wystawie „Rzeźby ludowej Polski Północnej” w Sopocie. Pierwszą indywidualną wystawę zorganizowało, w 1986 roku, Biuro Wystaw Artystycznych w Bydgoszczy. Odtąd uczestniczył w wielu  ważnych wydarzeniach kulturalnych. Na przestrzeni minionych lat miał wiele indywidualnych i zbiorowych wystaw w Polsce i za granicą. Dziś Jego dzieła znajdują się w zbiorach prywatnych kolekcjonerów, m. in.: w Polsce, Francji, Niemczech i Szwecji. Są też ozdobą wielu kolekcji muzealnych w Polsce i w Stanach Zjednoczonych. Największe zbiory znajdują się w Muzeum Zachodnio – Kaszubskim w Bytowie, Muzeum Etnograficznym w Toruniu i Muzeum Narodowym
w Gdańsku, Jego prace podziwiać można także w Muzeum Okręgowym im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy i Muzeum Etnograficznym w Chojnicach. Na temat Jego oryginalnej twórczości i osobowości powstało kilka realizacji filmowych, setki artykułów prasowych, kilka prac magisterskich i wiele broszur towarzyszących Jego indywidualnym wystawom.

Prace Józefa Chełmowskiego poruszają zagadnienia filozoficzne, moralne, zawierają treści związane z ludzkim losem, dotykają regionalizmu, polityki, wydarzeń historyczno-patriotycznych i sakralnych. Jego twórczość jest pełna szczerości, wzrusza niekonwencjonalnymi pomysłami. Wypływa ze szczerego, spontanicznego spojrzenia na otaczającą rzeczywistość. Motywy i inspiracje płyną z czterech źródeł: obserwacji życia codziennego w najbliższym wiejskim otoczeniu, analizy ludzkich zachowań, oglądu tego, co wydarzyło się na  świecie oraz obszaru religii i metafizyki.

Józef Chełmowski pozostawił po sobie cenną kolekcję rękodzieła ludowego, w domu zaś urządził stałą wystawę w formie muzeum regionalnego. Jego prace spotkać można w wielu zakątkach zaborskiej ziemi: stacje drogi krzyżowej w kościele w Kaliszu Pomorskim, kapliczki przydrożne, w których pojawiały się nie tylko sceny religijne, ale również patriotyczne. Wykonał trzy rzeźby do Ołtarza Papieskiego w Sopocie.

Był wielokrotnie doceniany i nagradzany. W 1998 roku Uchwałą Rady Miejskiej w Brusach przyznano mu tytuł Zasłużonego Obywatela Miasta i Gminy Brusy. W 2004 roku został laureatem Pomorskiej Nagrody Artystycznej w kategorii „Kultura regionalna” przyznanej przez Samorząd Województwa Pomorskiego, a w roku 2006, za wieloletnią pracę twórczą i zasługi dla kultury ludowej, został odznaczony przez Ministra Kultury srebrnym medalem Gloria Artis.

W minioną sobotę, 6 lipca, po 79 latach, w dzień XV Zjazdu Kaszubów, wielki mistrz Józef Chełmowski zakończył swą artystyczną i filozoficzną podróż, pozostawiając nam świadectwo wspaniałego życia. Życia pełnego pasji, bogatego w emocje, wrażenia, niejednokrotnie wyjątkowe chwile, a zarazem życia skromnego i spokojnego w miejscu, gdzie czas się zatrzymał.